کارشناسان میراث فرهنگی می گویند : موضوع ثبت جهانی این شهر آرمیده در دامن کوه از اوایل دهه 80 بر سر زبان ها افتاده اما موانعی که بر سر راه جهانی شدن نام ماسوله قرار دارد، ارسال پرونده این شهر تاریخی به یونسکو را تاکنون به تعویق انداخته است. 

موانعی که با گذشت حدود 14سال، آنگونه که باید مرتفع نشده و ماسوله را از قرارگرفتن در فهرست جهانی یونسکو باز داشته است. 

بی شک معرفی بیشتر و بهتر میراث تاریخی به جامعه جهانی و ثبت این دست آثار در فهرست میراث جهانی یونسکو، توسعه صنعت گردشگری، رونق اقتصاد محلی و جذب همکاری و کمک های علمی ، فنی و مالی بین المللی برای حفاظت و بازسازی آن را به دنبال دارد.

خبرنگار خبرگزاری صدا و سیما در این گزارش سراغ مسئول فنی پایگاه میراث فرهنگی ماسوله رفت که این پایگاه، بطور مستقیم زیر نظر معاونت میراث فرهنگی سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری کشور، متولی اصلی حفاظت، مرمت و بازسازی و رفع موانع ثبت جهانی شهر تاریخی ماسوله است.

آرش خارابی می گوید : اگرچه موضوع ثبت جهانی ماسوله از اوایل دهه 80 مطرح شد اما رفع موانع آن از سال90 بطور جدی در دستور کار قرار گرفت و متولیان حوزه میراث فرهنگی ،در فاصله بین سال های 80 تا 90 ، به مطالعات و پژوهش های معماری ، باستان شناسی، شهرسازی و همچنین گردآوری معیارها و ارزش های ثبت جهانی این میراث ، بسنده کردند.

وی مهم ترین موانع ثبت جهانی ماسوله را تغییر شیوه های اصیل و سنتی ساخت ، مرمت بناها و جریان زندگی  و همچنین عدم حفاظت از حریم منظری ماسوله اعلام کرد  که البته برخی از این موانع  تا حدودی مرتفع شده است. 

مسئول فنی پایگاه میراث فرهنگی ماسوله در تشریح تغییر شیوه های سنتی ساخت و مرمت خانه های ماسوله که حیاط هر خانه سقف خانه دیگری است گفت : پس از زلزله سال 69 و تخریب بخشی از بناهای ماسوله ، تا سال80 ، ساخت و سازها در این شهر تاریخی مانند همه مناطق گیلان ، بر اساس دستورالعمل استحکام بنا و بدون توجه به معیارهای معماری سنتی انجام شد.

آرش خارابی علت دیگر تغییر الگوی بافت سنتی ماسوله را مشکل تامین و هزینه بر بودن مصالح سنتی از جمله چوب بلوط که جزو مهم ترین و گران ترین مصالح خانه های پلکانی ماسوله است دانست و افزود : توسعه مصالح صنعتی روز ، کاهش پوشش گیاهی و جلوگیری از قطع درختان جنگلی و از بین رفتن کارگاه های تولید مصالح سنتی ، مرمت و بازسازی خانه های پلکانی ماسوله را برای مردم سخت کرده است. 

وی با بیان اینکه از 14سال پیش با مطرح شدن موضوع ثبت جهانی ، ساخت و ساز در ماسوله با مشارکت مردم و نظارت دستگاه های متولی به تدریج به شیوه های معماری سنتی بازگشت و از سال90 قوت بیشتری گرفت افزود : پایگاه میراث فرهنگی ماسوله برای تحقق این امر از 4 سال پیش، علاوه بر ایجاد کارگاه تولید مصالح سنتی ازجمله کارگاه های تولید خشت و نجاری دراین شهر، بطور معمول حدود 50 درصد ازهزینه های مربوط به بازسازی را تقبل می کند. 

این کارشناس حوزه میراث فرهنگی ، حفظ اصالت و جریان زندگی به شیوه های سنتی را یکی دیگراز شناسه های ثبت جهانی میراث فرهنگی دانست و گفت : درحالی که در گذشته شغل اصلی مردم این شهر پلکانی پیشه وری و آهنگری بود، درحال حاضر بیشتر اهالی به ارائه خدمات گردشگری از جمله اجاره خانه ها و سویت ها می پردازند. 

به گفته آرش خارابی اگرچه برخی از مشاغل قدیمی ماسوله از جمله آهنگری ، چموش دوزی ، بافندگی و چلنگری هنوز ممر درآمد برخی از اهالیست اما در برخی از این مشاغل، تولید کنندگان از شیوه ها و مواد اولیه نوین برای تولید و فروش آن استفاده می کنند که سنخیتی با شیوه های سنتی ندارد. 

وی فروش محصولات چینی در قالب صنایع دستی ماسوله را هم مزید برعلت می داند و می گوید : این پایگاه برای احیای هنرهای دستی و سنتی علاوه بر جلوگیری از عرضه صنایع چینی که اغلب ماشینی است و با صنایع دستی مردم ماسوله منافات دارد ، دوره های ترویجی و آموزشی هنرهای دستی برگزار می کند.

مسئول فنی پایگاه میراث فرهنگی ماسوله افزود : اگرچه ما دست به کار شده ایم و اقداماتی انجام داده ایم اما شتاب توسعه و تغییر سبک زندگی از اقدامات ما بیشتر است.

مدیر پایگاه میراث فرهنگی ماسوله اما، نبود متولی و مدیریت واحد در سال های گذشته را هم یکی ازعوامل طولانی شدن روند رفع موانع ثبت جهانی ماسوله می داند و می گوید: در گذشته مجوز بخشی از ساخت و سازها در ماسوله توسط شهرداری و بخشی هم توسط اداره کل میراث فرهنگی ، صنایع دستی و گردشگری صادر می شد و حتی در مواردی این دو دستگاه به دلیل موازی کاری در امور یکدیگر دخالت کرده و کارشکنی می کردند اما از 2 سال پیش با امضای تفاهم نامه ای، وظایف مربوط به بازسازی و مرمت بناها، بین مسئولان پایگاه میراث فرهنگی ماسوله، اداره کل میراث فرهنگی ، صنایع دستی و گردشگری و شهرداری ماسوله ، تقسیم و از موازی کاری جلوگیری شده است.

به عقیده مصطفی پورعلی مهم ترین مانع ثبت جهانی ماسوله ، عدم حفاظت از حریم منظری این شهر تاریخی است.

وی در تشریح این مطلب می گوید : در بخش جنوبی ماسوله رودخان ساختمان های اداری و تجاری از جمله   ادارات برق ، مخابرات، آب و فاضلاب شهری ، درمانگاه ، مهمانسرای دولتی و همچنین ساختمان نیمه کاره دانشکده، قراردارد که سنخیتی با معماری این شهر نداشته و قرار گرفتن آن در ورودی شهر به اصالت بافت این شهر تاریخی خدشه وارد کرده است.

مدیر پایگاه میراث فرهنگی ماسوله مشکل دیگر در حریم منظری ماسوله را ساخت و سازهای ناهماهنگ و ناهمگون در 15 کیلومتری ورودی ماسوله از منطقه کمادول تا شهر ماسوله عنوان کرد و گفت : این بناها ، واحدهای مسکونی بومیان و اقامتگاه های گردشگری و مهمانپذیرهای بین راهی است که به لحاظ ساختاری شباهتی به خانه های ماسوله ندارد و ترکیبی ناهمگون در این مسیر ایجاد کرده است. 

مصطفی پورعلی با بیان اینکه در حال حاضر امکان رفع تمامی موانع ثبت جهانی ماسوله وجود ندارد گفت : سازمان جهانی یونسکو اعلام کرده با انتقال ادارات برق و مخابرات که درحریم رودخانه پایین دست ، در ورودی شهر قرار دارد و همچنین هماهنگ سازی رنگ دیوار و سقف بناهای مسکونی و گردشگری حریم 15کیلومتری مسیر ماسوله ، می توان ابتدا این شهر پلکانی را در فهرست میراث جهانی ثبت کرد و سپس برای رفع بقیه موانع، برنامه زمان بندی شده به این سازمان جهانی ارائه داد. 

وی که مدرک دکترای معماری دارد با بیان اینکه برای انتقال ادارات برق و مخابرات بارها با ادارات کل متبوعه و نیز اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی وگردشگری مکاتباتی انجام داده ایم گفت : این ادارات کل هزینه بر بودن و کمبود منابع مالی را علت عدم انتقال این ادارات به داخل بافت تاریخی ماسوله اعلام کرده اند. 

عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی لاهیجان با اشاره به اینکه از پارسال براساس اختیاراتی که به این پایگاه واگذار شده ، بر ساخت و سازهای حریم 15کیلومتری مسیر کمادول تا ماسوله نظارت می کنیم گفت: اگرچه در یک سال گذشته جلوی ساخت وسازهای ناهمگون را گرفته ایم و در این مدت3 متخلف را به مراجع قضایی معرفی کرده ایم اما بیشتر بناهای تجاری و مسکونی این مسیر از قبل ساخته شده وهمگون سازی تقریبی و ساماندهی آن که از الزامات ثبت جهانی ماسوله است نیاز به صرف هزینه دارد. 

مدیرپایگاه میراث فرهنگی ماسوله هزینه هماهنگ سازی رنگ دیوارها و سقف بناهای این مسیر با رنگ های بکار گرفته در معماری ماسوله را حدود4 میلیارد ریال اعلام کرد و گفت : با توجه به هزینه زیاد مصالح سنتی، اعتبار سالانه 7 میلیارد ریالی این پایگاه ، صرف مرمت و بازسازی خانه های داخل بافت تاریخی ماسوله می شود و دیگر کفاف ساماندهی سیمای محور کمادول به ماسوله را نمی دهد.

مصطفی پورعلی افزود:درمکاتباتی با اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان که یکی از اعضای شورای راهبردی ماسوله است، خواستار مساعدت اعتباری در این باره شده ایم.

اما مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری گیلان می گوید : 2ماه پیش در نشست با رییس سازمان میراث فرهنگی ، صنایع دستی و گردشگری کشور، استاندار و مسئولان این اداره کل مقرر شد بخشی از اعتبارات هماهنگ سازی بناهای15کیلومتر مسیر دسترسی به ماسوله و نیز انتقال ادارات ورودی شهر از سوی سازمان مرکزی و از طریق منابع ملی و بخش دیگر آن از طریق اعتبارات استانی تامین شود.  

رضا علیزاده افزود : در کارگروه تخصصی میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری که دو هفته دیگر و به ریاست معاون عمرانی استاندار برگزار خواهد شد، پیش بینی اعتبار مورد نیاز و نیز سهم اعتبارات استانی را در این باره بررسی خواهیم کرد.

به گفته وی پس از این جلسه ، پیش بینی و برآورد نیاز اعتباری انتقال ادارات و ساماندهی سیمای محور کمادول به ماسوله را در آینده نزدیک به سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری کشور ارائه  خواهیم داد که امیدواریم با توجه به قول مساعد رییس این سازمان، درسال مالی آینده، اعتبارخوبی از منابع ملی برای رفع موانع ثبت جهانی ماسوله جذب کنیم.

کوتاه سخن اینکه : اگرچه در سال های اخیر اقداماتی برای رفع موانع ثبت جهانی ماسوله انجام شده اما هنوز موانع بزرگی درمسیر رسیدن این شهرتاریخی به فهرست میراث جهانی یونسکو قرار دارد. 

بی شک پایان دادن به انتظار 14 ساله این شهر آرمیده در دامن کوه برای جهانی شدن، عزم بیشتر مسئولان کشوری و استانی را می طلبد و شهر پلکانی ماسوله نمی تواند منتظر اعتبارات قطره چکانی بماند و فرصتی را که یونسکو در اختیارش قرار داده ، بسوزاند. /سیمای مرکز گیلان