شهر و شهر نشینی
موج برنا - سیر تکاملی انسان فرآیند پیچیده ای دارد که هر آنچه که امروزه به آن رسیده ایم مجموعه ای از تاریخ است که بارها درخصوص آن شنیده ایم . در ابتدا فرد به خانواده ، خانواده ها در کنار هم روستا ، شهر و کشور را می سازند . طبیعتا زندگی جمعی بغیر از تعامل و همکاری مکملها و مولفه هایی را می طلبد ، مولفه هایی که با همکاری همه اعضا به نتیجه خواهد رسید . اگر بخواهیم مثال ساده ای بزنیم شهر ما مصداق خانه و خانواده ماست ، هر کدام از افراد خانواده آرامش ، رفاه ، امکانات و نهایتا مدیریت قوی می خواهد تا بنیان خانواده حفظ شود و بتوانند نام و آوازه ای به جا بگذارند . بنابراین با آنچه گفته شد در شهر با در نظر گرفتن وسعت و پراکندگی صلایق همین نظرات حاکم خواهند بود . در این فصل از گفتگو آنچه در شهرمان رشت می بینیم مرور کرده و آنچه که لازمه یک شهر ایده آل است را باز گو می کنیم و در مجالی دوباره به راهکارها خواهیم رسید .
شهر رشت از مجموعه ای فرهنگها ، بدعتها و نوآوریهاست که بدلیل قرار گرفتن در مسیر گذرگاهی اروپا خالق بسیاری از نوآوریها ، زیباییها و البته اولین هاست ، قرار گرفتن در یک گذرگاه و یک تقاطع بین المللی و جاذبه های گردشگری موجب شده تا سطح توقعات مردم ساکن و مسافرین به سرزمین را بیشتر کند . معماریهای زیبا ، امکانات طبیعی که متاسفانه آنچنان که باید توجه نشده و در باد فراموشی رها شده است . در کنار گردشگری ، صنایع هم در این شهر حضوری پررنگ داشته و دارد که البته کمی فاصله دیده می شود و نیاز به توجه بیشتراحساس می شود. موسسات آموزش عالی و دانشگاههای متعدد همه و همه گویای توازن نسبی در فرهنگ ، استعداد ، هنر و آموزش ، صنعت و اشتغال است ، اما در کنا زیباهای بیان شده ، خرده فروشی و دست فروشی ها گاه و بیگاه همچنان یادآور این است که کمبود و نقصان به وضوح مشاهده می شود .
لازمه هر پدیده اجتماعی ، اعتمادو اتحاد بین ملت و مسئولین است و آنچه قاعده شهرنشینی توسط کارشناسان و البته در یک نظر سنجی میدانی در سه نقطه و هدف انجام شده نیازهای شهرنشینی را چنین تشریح و دسته بندی می کنند که در این قسمت به توضیح یک مورد بسنده خواهیم.
- شهر و میراث قدیم و پشتوانه فردا
- شهر و حقوق شهروندی
- شهر و مبلمان شهری و معماری شهری
- شهر و جذب سرمایه و سرمایه گذاری
- شهر و سلامت عمومی
- شهر و سلامت اجتماعی
آنچه که در بالا اشاره شد شش فرآیند لازم در شهر و شهر نشینی است . در گام اول شهر و میراث قدیم و پشتوانه فردا را با هم بررسی خواهیم کرد:
- شهر و میراث قدیم و پشتوانه فردا
از دیر باز شهر رشت بعنوان یک شهر توریستی و گردشگری معرفی شده است ، بهره مندی از تنوع زیست محیطی که تلفیقی از جلگه ، دشت ، کوه و دریا و تنوع و رنگارنگی فصول ، خوراکیها ، صنعت و منابع طبیعی ، نگاهها را به این شهر دو چندان افزایش داده است . اما آیا این کافی بنظر می رسد ؟ آیا این تمام راه است ؟
تنوع زیست محیطی مثل جنگل ، کوه و دریا مورد توجه خیل عظیمی از علاقمندان خواهد بود و این نعمات الهی بخش جدایی ناپذیر و بی پایان از الطاف الهی که با بروز رسانی در نوع خدمات بخش زیادی از گردشگران را برای بهره مندی از این مهم دعوت خواهد کرد؛ اما یک کار زیر بنایی می تواند تعداد زیادی از جویندگان کار را مشغول به کار کند و این موهبات برای ساکنین آن جذابیت همیشگی را کاهش خواهد داد و وظیفه مسئولان ومتولیان شهری است تا با بروزرسانی امکانات ، فضاهای جدیدی را برای گردشگران محیا نمایند . در این مرحله از کار است که مرور برداشته های فراموش شده می تواند کمک حال باشد ، اما چگونه و چطور این فضا را ایجادکنیم .
بخشی از منابع طبیعی و قابل دسترس در شهررشت عبارتند از :
- دریاچه سد سقالکسار
ـ بازار رشت
ـ منطقه ساحلی حاجی بکنده رشت
ـ دریاچه سد سنگر رشت
ـ مرداب عینک ـ استخر عینک رشت
ـ باغ محتشم ـ پارک شهر رشت
ـ پارک ملت رشت
ـ ﭘﺎرک ﺟﻨﮕﻠﯽ سراوان رشت
ـ خانه میرزا کوچک خان جنگلی
ـ موزه گنجینه رشت
ـ موزه میراث روستایی گیلان
ـ آرامگاه میرزا کوچک خان جنگلی
از ونیز تا رشت ، از ونیز تا گوهر رود و زرجوب
به جرات می توان گفت رشت جز نادر شهرهایی است که رودخانه از وسط شهر می گذرد ، این در حالی است که نه یک رودخانه بلکه دو رودخانه گوهررود و زرجوب از وسط شهر می گذرد و علی رغم بی مهری هایی که به آن شده همچنان مورد توجه قرار می گیرد و نه تنها ساکنین رشت و اهالی گیلان اسم این دو رود را بر زبان می آورند ، همچنان در انتظار احیا و حیات دوباره آن هستند .
ونیز در ایتالیا و البته کارون و زاینده رود در کشور خودمان چنین شرایطی دارند اما برداشت و استفاده هر کدام از این شهرها از این نعمات حال و هوای خاص خود را دارد ، باید بپذیریم شرایط و چگونگی موقعیت این دو رود، پربار و در سکوت خیلی بهتراز دو کارون و زاینده رود است چرا که این دو رود از سپیدرود سرچشمه می گیرد و تا دریای خزر همسفر ما خواهد بود . ونیز در ایتالیا یکی از جاذبه های بزرگ گردشگری است که جدا ازعلاقمندی سفر بر روی این رود ، نوع قایقهای بکار رفته برروی این رود و ترکیب لباس قایقرانان سوغات بزرگ این شهر است .
رودخانه گوهررود
یکی از دو رود شهر رودگذر رشت است. از ۷۰۰ متری کوه‌های سراوان سرچشمه می‌گیرد پس از ورود از جنوب به شهر رشت و با پیوستن به دیگر رودخانه رشت یعنی رود زرجوب، رودخانه پیربازار رودخانه گوهررود را تشکیل می‌دهد و و از شمال شهر رشت خارج شده در انتها به دریای کاسپین و تالاب انزلی می‌ریزد.
رودخانه زرجوب
یکی از دو رود شهر رودگذر رشت است. از کوه‌های کم ارتفاع هزار مرز، نیزه سر، جوکلبندان و کچا از حدود ۲۵ کیلومتری جنوب شهر رشت سرچشمه می‌گیرد، پس از عبور از منطقه «بهدان» و «چوماچا» و پیوستن به رودخانه گوهررود ، رودخانه پیربازار رود را تشکیل می‌دهد و به بخش شرقی تالاب انزلی وارد می‌شود. این رودخانه با متوسط حجم سالانه ۱۷۳/۴ میلیون متر مکعب یکی از منابع اصلی و مهم تامین آب تالاب انزلی به شمار می‌رود.
هر آنچه درمورد این رود گفته شد بخشی از این آفریده بی منت است که جدا از اینکه از میانه شهرمان رشت می گذرد ، می تواند بستری مناسب برای گردشگری شهری و ملی باشد ، تنوعی از شغل را ایجاد کند و گردشگری شهری را تبدیل به چند بعدی نماید .
در این مسیر کارهای زیادی انجام شده که متاسفانه در نیمه راه رها شده و تنها با یک عزم و اراده در مدیریت شهری به موقعیت خوبی رسید . یکی از مهمترین راهها برای نجات و احیا دوباره این دو رود با ارزش ممانعت ازورود فاضلابهای شهری و صنعتی به این رود است تا با لایروبی و مرمت راههای ورود و خروج شریانهای اصلی ضمن حفظ و مدیریت موجودی آب آن با بستن سد در موقعیتهای مختلف بتوانیم ایستگاههای مختلفی برای آنچه موجب جذب و جلب گردشگر می شود انجام داد . هر چند در حال حاضر در بعضی مناطق ورود فاضلابهای شهری بوی نا مطبوع و ظاهری نامناسب را هدیه ناخواسته اهالی کرده اما در جایی دیگر با یک کاربری و توجه دوباره مثل محدوده منظریه توانسته ایم پارک بانوان و مرکز رفاهی و تفریحی برای آقایان ایجاد نمایم .
توجه به امکان متبرکه و تاریخی
توجه و نگاه ویژه به خانه و مقبره میرزا کوچک جنگلی ، دانای علی و از همه مهمتر خواهر امام می تواند بستری مناسب در گردشگری و اقتصاد شهری ایجاد کند . در حال حاضر موقعیت قرار گرفتن این سه موقعیت ارزشمند موجب شده تا خیل عظیم علاقمندان به راحتی نتوانند از آن استفاده نمایند . بنابراین لازم به نظر می رسد تا با تعریض و آزاد کردن مناطق همجوار و مرمت و باسازی این موقعیتها به معرفی هرچه بیشتر این بزرگواران پرداخت و ضمن تغییر و نوسازی منطقه ، فضاسازی مناسبی انجام شود . لازم به ذکراست که این وظیفه بر دوش ماست تا میزبان شایسته ای از خواهر بزرگوار هشتمین امام شیعیان باشیم و با یک عزم استانی و ملی شاهد حضور هر چه بیشتر دوستداران اهل بیت در شهر، استان و کشورمان باشیم .
در این مجال کوتاه با مرور داشته هایمان در شهر زیبای رشت ونگاه خاص به صنعت گردشگری و بیان کوتاه در خصوص راه حل ها تصمیم داشتیم نگاهی دوباره به رسیدن به موقعیت بهتر واعلا داشته باشیم هرچند نا گفته هایی در این خصوص وجود دارد که در یک مجال دوباره بازگو خواهد شد در فرصتهای دیگر بخشهایی دیگر از شهر و شهرنشینی را مرور خواهیم کرد .
محمد محمودیان